1- تفسیر علمی است که از معنی قرآن [ = ارتباط آیات با همدیگر ] به حسب طاقت بشری و به حسب آنچه قواعد عربیت اقتضاء دارد ، بحث می کند .
2 – تفسیر علمی که از احوال الفاظ کلام خدا بحث می کند از این حیث که بر مراد خدای تعالی دلالت می کند.
3-تعریف دقیقترتفسیر :
تفسیر در اصل به معنی کشف و اظهار است و در شرع توضیح معنی آیه و بیان شأن نزول و قصه و سبب است که آیه در آن باب نازل شده به لفظی که دلالت آن دلالت آشکار باشد.
واژه تفسیر تنها یک بار در قرآن و آن هم در سوره فرقان آیه 34 بکار رفته است.
« … و لا یأتونک بمثل الا جئناک بالحق و احسن تفسیراً »
تفسیر مستلزم یک رشته علوم است که آن را مادی گویند .
مبادی تفسیر، عبارت است از دانش علوم عربییه بویژه صرف و نحو، اصول ،کلام ، اصول فقه ، علم جدل ، فقه ، حدیث ، خبر واشعار عرب ( بویژه شعر جاهلی ) و قصص انبیاء وچند علم دیگر.
غرض از تحصیل علم تفسیر : شناخت معانی و نظم قرآن است .
فایده علم تفسیر : توانایی یافتن بر استنباط احکام شرعی بر وجه صحیح است.
موضوع علم تفسیر : کلام خدای تعالی است که منبع هر حکمتی و معدن هر فضیلتی است.
در لغت به معنی به آغاز بازگردانیدن و در شرع به معنی بازگردانیدن لفظ از معنی ظاهری به معنی احتمالی آن است به شرط آن که محتمل را موافق کتاب و سنت بیابند .
در نزد علمای اصول ، تأویل مرداف تفسیر است با این فرق که تأویل ظن به مراد است و تفسیر قطع بدان
در میان مسلمانان بویژه صوفیه و شیعه و اخوان الصفا به تأویل آیات بیشتر توجه شده است تا به تفسیر آنها .
منبع : پاورپوینت کتاب آشنایی با علوم قرآنی