مقدمه: مرجع شناسی نه هنر است و نه علم، بلکه وسیله ای است در شناخت سوابق موضوع و چگونگی رسیدن به سوابق موضوع. نه روش خاصی دارد، نه قواعد طبقه بندی شده ای، اما به مرجع شناسی نیاز دارد.
در هنگام مطالعه به اشکالات عام (معنی واژه، نام خاص شخص یا مکان، اصطلاح ادبی، فلسفی) یا موضوعات خاص (سبک، وزن، صنایع لفظی و بدیهی …) روبرو می شویم، که این مشکلات با مراجعه به افراد متخصص و کتاب های مرجع حل می شود.
عیوب مراجعه به اشخاص:
شخص متخصص ممکن است دچار فراموشی و خلط موضوع شده باشد یا بد فهمیده باشد.
هیچکس قادر نیست تمام محتوای یک لغتنامه را در ذهن خود نگه دارد.
راه حل:
مراجعه به بخش مرجع (رفرانس) هر کتابخانه
تهیه کتاب شناسی کار
مراحل کار:
تهیه فهرست موضوعی (نام آثار)
مراجعه به آثار و سنجش کیفیت آن از نظر علمی
مهمترین قسمت کار پژوهش؛ تشخیص مراجع مادر (اصلی) است. این کار را می توان از تعداد اتکای مولفان به این آثار متوجه شد.
یکی از نمونه های مرجع مادر در حافظ شناسی، کتاب مقدمه بر مکتب حافظ شناسی دکتر منوچهر مرتضوی است. هر دوره ای می تواند یکی از این گونه مراجع مادر داشته باشد.
در کنار استمداد از کتاب ها، نباید از دانشمندان غافل بود. شناخت نامهایی نظیر: فروزانفر، معین، مینوی، نفیسی، زرین کوب، قزوینی و …، پژوهنده را به آثارشان رهنمون می سازد.
در پژوهش از بزرگان مستشرق نظیر: نیکلسون، هانری ماسه، ژول مول، مینورسکی، تولدکه، ولف، گیرشمن، راولینسون، ریتر، روزن، روکرت، ریو، فلوگل و … نباید غافل بود.
مرجع شناسی هدفش شناخت پاره ای از آثار و احیانا نامها در زمینه تحقیقات ادبی است تا فهم صحیح آثار و متون ادبی و کشف رموز و دقایق آنرا آسان می سازد.
منبع : پاورپوینت کتاب مرجع شناسی و روش تحقیق