در دهههای اخیر موضوع کیفیت محیط شهری به یکی از مباحث کلیدی در حوزه
مطالعات انسان و محیط تبدیل شده است. سنجش کیفیت نه فقط براساس محیط عینی
بلکه هم‌چنین بر پایه ادراک افراد از محیطی که به آن تعلق دارند صورت
میپذیرد. در این راستا کیفیت محیط براساس رضایتمندی شهروندان نیز قرار
می‌گیرد. بنابراین باید بررسی شود که برداشت ذهنی افراد از کیفیت مکانی که
در آن زندگی میکند چگونه است. ویژگیهایی که شهرهای کوچک به درک و تفسیر
بیشتر از محیطی که افراد در آن زندگی میکنند کمک میکند کدامند. مقاله
حاضر با هدف سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای عجبشیر، ایلخچی، ملکان و
آذرشهر نگاشته شده است و بر آن است که با توصیف و تشریح مفهوم کیفیت محیط
شهری، ضمن بررسی وضعیت این چهار شهر از لحاظ شاخصهای کیفیت محیط شهری، به
شناسایی مولفههای موثر بر رضایتمندی از کیفیت محیط شهری در این شهرها
بپردازد. شیوه انجام این تحقیق بر مبنای روش تحلیل رگرسیون چند متغیره
سلسلهمراتبی بوده و مدل ارائه شده در این زمینه نیز بر اساس چارچوب دیدگاه
تحقیقات تجربی استوار میباشد که به مدل تجربی سنجش کیفیت محیط معروف است.
بر اساس نتایج به‌دست آمده، وضعیت کیفیت محیط شهری در چهار شهر مورد
مطالعه پایینتر از حد متوسط قرار گرفت؛ در این بین باتوجه به ویژگیهای
خاص شهرهای کوچک از لحاظ اجتماعی و روابط بین ساکنین، ویژگی کیفیت محتوایی
از وضعیت مناسبی در این شهرها برخوردار بود. در بین مولفههای موثر بر
کیفیت محیط شهری در مجموع کیفیت محیط سکونتی بالاترین رتبه را به خود
اختصاص داد.
کیفیت محیط شهری به‌عنوان بخشی از کیفیت زندگی، از مباحث کلیدی در حوزه‌ی مطالعات شهری است که با رشد سریع شهرها و تمرکز جمعیت و فعالیت دستخوش تغییر قرارگرفته است. به دلیل اینکه کیفیت محیط شهری دارای دو بعد عینی و ذهنی است، سنجش آن نیز به دو صورت محیط عینی و بر اساس ادراک افراد از محیط شهری انجام میپذیرد. در همین زمینه، مقالهی حاضر باهدف سنجش کیفیت محیط شهری مسکن مهر شهر سبزوار اقدام به شناخت و ارزیابی شاخصهای مؤثر بر کیفیت محیط شهری نموده است. این پژوهش، ازنظر هدف دارای رویکردی کاربردی- توسعه‌ای و ازنظر روش، توصیفی ـ تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها ابتدا به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی بوده و سپس بعد از طراحی پرسش‌نامه و محاسبهی جامعهی آماری که ساکنین مسکن مهر شهر سبزوار هستند، از طریق فرمول کوکران تعداد 340 پرسش‌نامه پیش‌بینی شده و از طریق پیمایش میدانی به‌صورت تصادفی تکمیل گردیدند. شیوهی تحلیل این تحقیق، آزمون T تک نمونه و رگرسیون چندمتغیره است که به‌صورت سلسله مراتبی مورد تحلیل قرارگرفته است. نتایج مطالعه، نشان‌دهندهی رضایت ساکنین ویژگیهای سکونتی و عدم رضایت از ویژگیهای محیط شهری است. کیفیت محیط شهری برآیند ویژگیهای محیط سکونتی و ویژگیهای محیط شهری است که با میانگین 2.62 کم‌تر از میانگین نظری (3) است که نشان سطح پایین کیفیت محیط شهری و عدم رضایت شهروندان است. هم‌چنین در بین شاخصهای سه‌گانه‌ی محیط شهری، ویژگیهای کالبدی- فضایی با ضریب بتای 735/0 اهمیت بیش‌تری از ویژگیهای اجتماعی با ضریب بتای 732/0 و ویژگیهای محتوایی با ضریب بتای 603/0 دارد. در تحلیل سطح نهایی مدل نیز محیط شهری با ضریب بتای 014/1 اهمیت بیش‌تری نسبت به محیط مسکونی با ضریب بتای 513/0 در سنجش کیفیت محیط شهری محدوده‌ی موردمطالعه دارد.